در حقوق ایران نکاح یک عقد است و همانند سایر عقود برای انعقاد آن شرایطی باید فراهم گردد. در ماده (۱۹۰) قانون مدنی چهار شرط برای صحت کلیه معاملات بیان شده است: قصد و رضای طرفین؛ اهلیت طرفین؛ موضوع معين که مورد معامله باشد؛ و مشروعیت جهت معامله.
🔻 قصد
برای اینکه عقد نکاح منعقد شود، زن و مرد باید دارای قصد و رضا باشند. بندرن ماده ۱۹۰ قانون مدنی یکی از شرایط صحت عقد را قصد و رضا عنوان کرده است منظور از قصد این است که زن و مرد در انعقاد عقد نکاح قصد جدی به ازدواج داشته باشند. قصد، مستلزم هوشیاری و آگاهی است، بنابراین کسانی که از روی شوخی چیزی را بیان می کنند یا بدون هوشیاری در حالت مستی یا خواب مطالبی را عنوان می کنند، فاقد قصد واقعی هستند.
🔻رضا
علاوه بر لزوم وجود قصد، طرفین باید به انجام ازدواج رضا داشته باشند؛ یعنی به ازدواج راضی باشند. منظور از «رضا» این نیست که زن و مرد باید از جمیع جهات و از صمیم قلب به انجام ازدواج راضی باشند، بلکه منظور این است که تحت اکراه به انعقاد عقد ازدواج راضی نشده باشند.
🔻اهلیت
مورد مهمی که باید به آن دقت کرد اهلیت و شایستگی برخوردداری از حق از نظر عقلی و سنی است. قانون گذار برای اهلیت در ازدواج سن مشخص کرده و حداقل سن ازدواج برای پسران ۱۵ سال تمام شمسی و دختران ۱۳سال تمام شمسی است.
🔸 یکی از سوالاتی که در عام مطرح می شود این است که آیا دختران و پسران می توانند قبل از سن مشخص شده ازدواج کنند؟
پاسخ بله است اما شروطی دارد:
ـ با اجازه ولی باشد.
- به مصلحت این اشخاص باشد
- دادگاه اجازه آن را نیز مستقلا بدهد.
🔸 بحث مهم و سوال برانگیز بعدی اجازه ولی در عقد نکاح است؛ آیا خانم ها می توانند بدون اجازه ولی خود نیز اقدام به ازدواج نمایند؟
- خانم برای اولین ازدواج خود نیاز به اجازه ولی دارد.
اما در صورتی که پدر یا جد پدری در محل حاضر نباشند و استیذان از آنها نیز عادتا غیر ممکن بوده باشد یا بهوعلت غیر موجه از ازدواج ممانعت به عمل آورد، دختر می تواند اقدام به ازدواج نماید. بدین جهت قسمت ذیل ماده ۱۰۴۳ بدین صورت درآمد: وهرگاه پدر یا جد پدری بدون علت موجه از دادن اجازه مضایقه کند، اجازه او ساقط و در این صورت دختر می تواند با معرفی کامل مردی که می خواهد با او ازدواج نماید و شرایط نکاح و مهری که بین آنها قرار داده شده، پس از اخذ اجازه ازدادگاه مدنی خاص به دفتر ازدواج مراجعه و نسبت به ثبت ازدواج اقدام نماید.
